Plac Dietla

Geneza i rozprzestrzenienie stylu

XIX wieczna Europa oszalała na punkcie przyrodo- i wodolecznictwa. Miejscowości uzdrowiskowe zaczęły się pojawiać niczym grzyby po deszczu. Pierwsze znajdowały się na stokach oraz u podnóża szwajcarskich, niemieckich, a także austriackich Alp. Z tego powodu budynki, które składały się na ówczesne kurorty, były wzorowane na szwajcarskich domach góralskich. Z czasem moda na ten styl budownictwa wypoczynkowego dotarła także do Galicji, a następnie rozprzestrzeniła się po ziemiach polskich.

Charakterystyka

Budowle w stylu szwajcarskim charakteryzuje nieduża wysokość, duży dwuspadowy dach, z szerokimi okapami. W celu nadania budynkom elemntów uatrakcyniających wypoczynek, dodawano balkony oraz tarasy, służące do kąpieli słonecznych. Obiekty wykańczano ornamentami o geometrycznych lub roślinnych motywach wyrzynanych w desce. Dla dopełnienia kompozycji dbano, aby budynek otaczała parkowa albo leśna zieleń. Odwiedzając plac Dietla można na własne oczy zobaczyć powyżej wymienione cechy w otaczających go budowlach.

Historia

Fontanna powstała w okresie międzywojennym, jako zwieńczenie placu Dietla. Do oryginalnej fontanny dodano żelbetową figurę kobiety z dzbanem z 1957 roku autorstwa Stanisława Marcinówa. Ponoć do rzeźby pozowała kelnerka pracująca w Szczawnicy, która powróciła do Polski z Francji. Następne zmiany przyniósł rok 2012, kiedy to doszło do remontu całej budowli oraz ustawienia nowej rzeźby z brązu wykonanej przez Marcina Batkiewicza.

10 lat to jednak za dużo

Na przełomie roku 2022/2023, po dziesięciu latach od ostatniej renowacji, kamienne boki oraz dno fontanny zaczynają się odłamywać i sypać. Niestety nadaje to pięknej, reprezentacyjnej części miasta, pozory zaniedbania oraz porzucenia. Na szczęście już przeznaczono pieniądze na jej odbudowę, która zostanie ukończona dopiero w 2024 roku.

Jeden budynek, wiele możliwości

Na początku budynek, obecnie znany jako willa „Pałac”, był pałacem Józefa Szalaya, który jest znany z promowania i rozbudowywania Szczawnicy w postaci miejscowości uzdrowiskowej. Po pożarze Dworku Gościnnego w Szczawnicy, do willi zostają przeniesione ocalałe zbiory muzeum pienińskiego. Funkcjonuje ono tam aż do 2012 roku, kiedy to zostaje podjęta decyzja o przeniesieniu eksponatów do Szlachtowej. Obecnie w „Pałacu” mieści się muzeum uzdrowiska w Szczawnicy.

Ekspozycje muzealne

Wybierając się do przeniesionego Muzeum Pienińskiego w Szlachtowej odwiedzający mogą odkryć przeszłość górali pienińskich. Jest to możliwe dzięki znajdującym się tam eksponatom. Muzeum w swoich zbiorach posiada godła rodowe, zbiory biograficzne, pamiątki związane z Szczawnicą, a także przykłady sztuki ludowej czy strojów góralskich.  

Historia

Pijalnia wód znajduje się we wschodniej części Placu Dietla w stylowym „Domu nad zdrojami”, który został wybudowany przez Józefa Szalaya w 1863 roku. Na początku pod jego fundamentami istniały tylko dwa ujęcia źródeł: Stefana i Józefiny. Na przestrzeni lat doprowadzono tam jeszcze wodę z trzech innych źródeł: Heleny, Józefa oraz Jana.

Wodolecznictwo przybywa z pomocą

Warto zwrócić uwagę, na jakie dolegliwości pomogą wody dostępne w Pijalni wód, aby dobrać je odpowiednio do swoich potrzeb. Woda Helena, zawierająca żelazo, poprawia kondycję krwi oraz obniża cholesterol. Jej delikatniejszy smak sprawia, że o wiele łatwiej przypada do gustu osobom nietolerującym specyficznego posmaku wód leczniczych. W skład trzech wód wchodzi jod, jednak każda z nich ma pozytywny wpływ na inny układ: Jan na układ moczowy, Józefina na układ oddechowy, a Józef na układ pokarmowy. Woda Stefan służy nie tylko profilaktyce i leczeniu układu oddechowego, ale również zaleca się ją w przypadku osteoporozy.

Jeżeli nie jest się pewnym, która woda jest odpowiednia dla siebie lub dziecka, należy zapytać obsługi lub udać się do Inhalatorium. Tamtejszy personel pomoże dokonać właściwego wyboru.

Dzieje budynku

Café Helenka znajduje się w dawnej galerii spacerowej, wybudowanej w 1856- 1857 roku między willą „Szwajcarka Górna” a altaną Szalayów (później znaną jako „Dom nad Zdrojami”). Około 1960 roku galerię zabudowano i otwarto w niej kawiarnię „Haneczka". W 1984 roku, kiedy przylegająca do kawiarni pijalnia została zamknięta, wody mineralne zaczęto wydawać właśnie w „Haneczce". Niestety, w 2002 roku w budynku wybuchł pożar. Obudowa została ukończona w 2008 roku, wtedy też otworzyła się tam Café Helenka.

Czym nas uraczy ten wykwintny przybytek?

Helenka jest eleganckim miejscem, w którym smaki wielu kultur przeplatają się z lokalną tradycją. Czyni to ją idealnym miejscem na spokojny lunch czy przepyszny deser, choć to właśnie wiele deserów i napojów raczej przykuje uwagę konsumenta. Okazała lista różnorodnych gorących czekolad, kaw, herbat, ciast oraz lodów, sprawia, że z każdą chwilą czytania menu wybór staje się coraz trudniejszy. Dużą zaletą jest również skrupulatność właścicieli w kwestii alergenów. Każde danie posiada przy sobie oznaczenie jeżeli zawiera: mleko, jaja, mąkę lub orzechy.

Lokalizacja, historia i leczenie

Zdrój Magdalena znajduje się ok.100 m poniżej Placu Dietla, na lewym brzegu potoku szczawnego, obecnie całkowicie przykrytego. Przy źródle Magdalena zlokalizowanym przy ul. Zdrojowej w Szczawnicy, wzniesiona została stylowa, podłużna drewniana altana z ażurowymi elementami. Źródło zostało odkryte przez kuracjusza - Jana Cieleckiego, w 1839 roku i nazwano je na cześć Pani Magdaleny Kownackiej, która była ówcześnie właścicielką dóbr Ponikwa. Woda „Magdalena” jest zalecana przy chorobach układu trawiennego, dróg żółciowych oraz zaparciach.

Potrzeba matką inicjatywy

Kaplicę ufundował i zaprojektował, znany wszystkim mieszkańcom Szczawnicy jak jej założyciel, Józef Szalay. Celem tego przedsięwzięcia było skrócenie drogi do kościoła ówczesnym kuracjuszom. Kaplica została oficjalnie poświęcona przez ks. Macieja Szafrańskiego w 1847 roku. Jej wyposażenie zostało skompletowane z osobistych zbiorów fundatora, jego przyjaciół oraz gości uzdrowiska. Neogotycki styl oraz ołtarz Zbawiciela Świata z 1848 roku sprawiły, że kapliczka znajduje się w rejestrze zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa.

Rozrywka dla całej rodziny

Czasem idąc ulicami Szczawnicy można zobaczyć pojazd w kształcie ciuchci. Zwraca on uwagę turystów, powoli sunąc po okolicy. Przejażdżka ciuchcią pozwala na podziwianie okolicy przy małym wysiłku, co czyni z niej idealną atrakcję dla rodzin, szczególnie tych z małymi dziećmi. Sama forma podróży wywoła uśmiech na twarzach małych pociech.

Kursy ciuchci z Placu Dietla

09:15 – Jaworki – Biała Woda – 10:00

10:45 – Jaworki – Biała Woda – 11:30

12:15 – Sewerynówka – Wodospad – 12:50

13:25 – Jaworki – Biała Woda – 14:10

14:55 – Jaworki – Biała Woda – 15:40

16:25 – Sewerynówka – Wodospad – 17:00

17:35 – Jaworki – Biała Woda – 18:20

19:05 – Sewerynówka – Wodospad – 19:40